เม่นทะเล (Sea urchin) เป็นสัตว์ในไฟลัมอิคีเนอเดอร์เมอเทอ อยู่ในชั้นเอไคนอยเดีย (Echinoidea) สัตว์ในชั้นเอไคโนเดอร์เมอเทอ เรียกว่า เอไคนอยด์ มีราว 950 สปีชีส์อาศัยอยู่ตามพื้นทะเล ในทุกมหาสมุทรตั้งแต่ชายฝั่งจนถึงระดับความลึก 5,000 เมตร (16,000 ฟุต; 2,700 ฟาร์ธอม)
เม่นทะเลมีรูปร่างค่อนข้างกลม กลมแบน หรือรูปไข่ ภายนอกประกอบด้วยหนามกระจายอยู่รอบตัว บางชนิดมีหนามสั้น บางชนิดมีหนามยาว ปากอยู่ด้านล่าง ตรงกลางมีฟันสำหรับขูดและตัด ลำตัวประกอบด้วยแผ่นแข็งขนาดเล็กเรียงซ้อนกันเป็นชั้นๆ เรียกว่า เทอร์โบสเคลอร (Tuborcles) ใต้แผ่นแข็งมีเท้าท่อ (Tube feet) ช่วยในการเคลื่อนที่และดูดเกาะ ทางเดินอาหารเป็นแบบท่อเดียว เริ่มจากปาก ลำไส้ และทวารหนักอยู่ด้านบน
เม่นทะเลเป็นสัตว์กินพืช อาหารหลักของเม่นทะเลคือสาหร่าย สัตว์ที่ตายแล้ว และสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังขนาดเล็ก เช่น กุ้ง ปู ปลาขนาดเล็ก เป็นต้นเม่นทะเลเป็นสัตว์สำคัญในระบบนิเวศทางทะเล ทำหน้าที่ควบคุมปริมาณสาหร่ายในแนวปะการังและพื้นทะเล เป็นแหล่งอาหารของสัตว์ทะเลอื่นๆ เช่น นากทะเล ดาวทะเล ปลาไหลหมาป่า (wolf eels) ปลาวัว และมนุษย์
เม่นทะเลมีพิษอยู่บางชนิด พิษจากหนามของเม่นทะเลบางชนิดอาจทำให้ปวดแสบปวดร้อน บวมแดง ไปจนถึงแพ้รุนแรงได้ ดังนั้นจึงควรระมัดระวังในการสัมผัสเม่นทะเล เม่นทะเลบางชนิด เช่น เม่นทะเลหนามดินสอ (Sea urchin) นิยมเลี้ยงเป็นสัตว์ทะเลสวยงาม เนื่องจากมีสีสันสวยงามและทนต่อสภาพแวดล้อมได้ดี
ลักษณะทั่วไปของเม่นทะเลมีดังนี้
- มีรูปร่างทรงกลม (globular animal) และมักมีหนาม
- เปลือกนอกมีลักษณะแข็ง กลม และมีหนาม มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางลำตัวตั้งแต่ 3 ซม. ถึง 10 ซม.
- อาหารหลักของเม่นทะเลคือสาหร่ายต่าง ๆ แต่ก็กินสัตว์ที่เคลื่อนที่ช้าหรืออยู่กับที่ด้วย
- นักล่าที่กินเม่นทะเลเป็นอาหารได้แก่ นากทะเล, ดาวทะเล, ปลาไหลหมาป่า (wolf eels), ปลาวัว และมนุษย์